Nhà báo chân chính thời 4.0

Cạnh tranh thông tin

Các bạn có thể vừa viết báo vừa là một fbker, một bloger, thậm chí là một KOLs, và đôi khi còn nổi tiếng trên mạng và trong xã hội hơn cả trong báo giới. Nhưng, để làm một nhà báo chân chính trong thời 4.0 thì thật không dễ dàng chút nào.

Khác với những năm 80 của thế kỷ XX và trước đó, ngày nay chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh trên tay với đầy đủ tính năng từ chụp ảnh, quay camera, ghi âm, truyền thông tin..., phóng viên đã có thể tác nghiệp mọi nơi, mọi lúc. Công nghệ truyền thông đã thay đổi căn bản phương thức tác nghiệp. Tâm thế của phóng viên hiện nay là sẵn sàng lao vào sự kiện, là chạy đua thông tin. Thông tin được truyền đến bạn đọc rất nhanh, cạnh tranh không phải từng giờ mà từng phút.

Các tòa soạn luôn yêu cầu phóng viên phải tiếp cận, đưa thông tin nhanh nhạy nhất. Rõ ràng, áp lực về thời gian rất lớn, song yếu tố chính xác của thông tin còn quan trọng hơn. Yêu cầu thông tin vừa nhanh vừa chính xác đòi hỏi kỹ năng của người làm báo cần hết sức nhạy bén, kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn trong thẩm định ban đầu về nguồn tin. Người tiếp nhận thông tin phải đánh giá, tính toán cho được đưa mức độ nào phù hợp để vừa đảm bảo tính nhanh nhạy mà chính xác. Tức là, những thông tin gì còn băn khoăn, ngờ vực, chưa có độ kiểm chứng, cảm nhận có thể ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống xã hội thì chưa vội đưa lên mặt báo.

Cho nên, bài báo của bạn, ngoài những tiêu chí thông tin tối thiểu và thông thường, phải là thông tin chân thực, chuẩn xác, rõ ràng, tin cậy, kịp thời, thậm chí là thông tin “đắt”.

Sự khác biệt

Trên mạng xã hội, đôi khi người ta tung ra một cái tin vu vơ, bóng gió về một vấn đề hoặc sự kiện nào đó. Báo chí thì hoàn toàn không thể như vậy. Ví như bạn viết một tin ngắn “ngày mai giá xăng giảm” mà đến ngày kia xăng vẫn chưa giảm giá là đã mất uy tín cho bản báo rồi, chưa nói đến những sai sót ở các đề tài lớn lao liên quan đến quốc kế dân sinh và quốc tế. Ở đây, tính khu biệt đối với báo chí rất rõ với mạng xã hội, không có chỗ cho sự vu vơ, bóng gió hoặc thiếu rõ ràng như có thể thể hiện trên mạng xã hội.

Thông tin đưa lên mạng xã hội rất nhanh, nhưng đó là quan điểm, trách nhiệm của cá nhân. Ngược lại, thông tin của người làm báo phải qua nhiều rào cản rà soát và thẩm định. Với người làm báo, yêu cầu cao hơn nhiều bởi thông tin của họ mang tính đại diện cho cơ quan báo chí, chịu trách nhiệm trước tòa soạn, trước cơ quan chủ quản, trước công chúng và sự ràng buộc các quy định luật pháp về báo chí. Do đó áp lực đương nhiên cũng cao hơn, đòi hỏi phải được trang bị đầy đủ kỹ năng nghiệp vụ báo chí và kiến thức pháp luật trên lĩnh vực này.

Cạnh tranh thông tin.

Mạng xã hội có thể không cần đính chính, dĩ nhiên tùy thuộc ý thức trách nhiệm của người đưa thông tin hoặc mức độ phải can thiệp của pháp luật nếu sai. Báo viết sai thì bắt buộc phải đính chính, thậm chí phải hầu toà. Trên mạng xã hội, viết sai thì người viết tự xóa bài, tự edit lại. Nhưng một bài báo đã đăng lên, nhất là báo giấy, báo hình, thì không thể gỡ bỏ và edit lại đơn giản thế. “Nhất ngôn ký xuất, tứ mã nan truy” chính là đúng nhất với nghề làm báo, và “vạn mã” cũng bó tay chứ không chỉ là “tứ mã”, thưa bạn!

Khi viết trên mạng xã hội, người viết có thể thoả sức bày tỏ các cảm xúc yêu ghét, đồng tình ủng hộ hay phê phán theo chủ quan của mình. Nhưng người làm báo thì phải quên cái “chủ quan” ấy đi. Bạn luôn phải giữ một cái đầu lạnh để viết cho hết sức khách quan.

Mạng xã hội rất rộng lớn nhưng không phải là cả xã hội, toàn xã hội. Nhiều bài viết được đa số cộng đồng mạng hò reo thích thú, nhưng không hẳn được xã hội chấp nhận. Hiện tượng một số livestream của bà Hằng chủ Đại Nam trên youtube gần đây là một ví dụ.

Tính định hướng của báo chí

Qua theo dõi đời sống báo chí, ta thấy các bài viết nhân văn, thông tin tốt thu hút lượng lớn độc giả quan tâm. Độ bền vững, tính nghiêm túc, thương hiệu của tờ báo nằm ở chỗ là phải chọn lựa, xử lý thông tin. Ngay như việc giật tít không phù hợp để thu hút độc giả cũng chẳng khác gì con dao hai lưỡi, có thể tăng nhất thời lượng truy cập nhưng về lâu dài sẽ tổn hại rất lớn đến uy tín, thương hiệu.

Trước cơn bão thông tin thời 4.0, việc chọn lọc, đưa thông tin trên các báo hiện nay phụ thuộc rất nhiều vào tâm - tầm của người làm báo. Cùng nguồn tin, nhưng qua cách tiếp cận, khai thác khác nhau thì sản phẩm báo chí sẽ khác nhau, tùy thuộc vào yếu tố chủ quan của người làm báo. Nếu chạy theo kiểu đưa tin giật gân, câu like thì sẽ có cách xử lý thông tin có thể khác so với xử lý theo hướng chiều sâu vì cộng đồng, vì sự tốt đẹp của xã hội và sự phát triển phồn vinh của đất nước.

Theo tôi, làm báo thời 4.0 hiện nay áp lực rất lớn, đặt ra yêu cầu cao hơn với người làm báo về trình độ, kỹ năng báo chí, kiến thức... Mà như bạn thấy đấy. Người viết và người đọc mạng xã hội dẫu có là bao nhiêu triệu người, vì sao người ta vẫn chỉ gọi đó là “cộng đồng mạng”, chứ không gọi là “công chúng”. Bởi vì sức mạnh thông tin của mạng xã hội chưa hẳn đã làm nên tư tưởng xã hội. Nhưng báo chí thì cần phải tạo ra và tạo ra được tư tưởng xã hội. Điều đó ta hay gọi là tính định hướng của báo chí. Mạng xã hội có thể dẫn dắt được dư luận trong một số vụ việc, nhưng dẫn dắt và định hướng khác nhau một trời một vực, cả về chất và lượng. Đấy cũng chính là phạm trù “Viết để làm gì?” của báo chí cách mạng Việt Nam.

Tính định hướng của báo chí.

Cao hơn cả, bạn phải luôn viết trong sự tuân thủ các quy định của pháp luật, của Luật Báo chí, luôn đúng với đường lối của Đảng, các chủ trương, chính sách của Nhà nước, của Chính phủ trên mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế - xã hội.

Sâu hơn nữa, bạn phải viết theo đúng lương tâm của bạn, để bạn không phải tự hổ thẹn vì mình đã cố tình viết sai, không áy náy vì mình đã cố tình gây hại cho người khác, đau xót khi vô tình gây họa cho cả xã hội.

Đứng vững trên đôi chân nhà báo

“Viết cho ai, viết để làm gì và viết như thế nào?”- những câu hỏi mà thuở sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt ra với các nhà báo luôn luôn là sự trăn trở và là lương tâm của mỗi người viết báo.

Trên các trang mạng xã hội có thể một số cá nhân chỉ có phê phán và phê phán một chiều. Báo chí cũng phê phán cái xấu hoặc cái tiêu cực, nhưng phê phán để xây dựng, để cùng hoàn thiện hơn, để hướng đến các giải pháp, hướng đến đẩy lùi cái xấu và dựng xây những điều tốt đẹp trong xã hội.

Theo đó, chức năng và vai trò to lớn đòi hỏi ở các bài báo là phải mang tính giáo dục, tính thẩm mỹ, tính khách quan và toàn diện, tính định hướng dư luận xã hội. Nói một cách khác, báo chí phải hướng tới bản chất hiện thực, hướng tới cái tốt và cái đẹp, cái CHÂN - THIỆN - MỸ của cuộc sống.

Làm được tốt những điều trên, có thể không hoặc chưa nổi tiếng trong báo giới và xã hội, nhưng chắc chắn bạn sẽ là một nhà báo chuyên nghiệp, một nhà báo chân chính trong cơn cuồng phong cạnh tranh khốc liệt của mạng xã hội.

Tạp chí Lao động và Công đoàn đón nhận nhiều tình cảm, sự tin yêu nhân dịp 21/6! Nhân dịp kỷ niệm 97 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2022), Tạp chí Lao động và Công đoàn – cơ ...

Loạt phóng sự “Cờ bạc núp bóng đầu tư tài chính mùa dịch” đoạt Giải B Báo chí Quốc gia Sau khi loạt phóng sự điều tra “Cờ bạc núp bóng đầu tư tài chính trong mùa dịch” lên sóng VTC, Cục Cảnh sát hình ...

Để mỗi cán bộ công đoàn là một “nhà báo” của công nhân, công đoàn Nhân kỷ niệm 97 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2022), xin chia sẻ đôi điều về công tác truyền thông ...