Kỷ niệm 115 năm ngày sinh Tổng Bí thư Lê Duẩn (7/4/1907-7/4/2022):

Đồng chí Lê Duẩn với hoạt động tư tưởng văn hóa

Kinh tế - Xã hội -

Nhà cách mạng, nhà văn Trần Bạch Đằng từng nói đề tài Lê Duẩn lớn chỉ sau đề tài Hồ Chí Minh. Điều đó cho thấy tìm hiểu, nghiên cứu di sản Lê Duẩn là một công việc rất cần thiết và hệ trọng, trong đó có lĩnh vực phong phú, phức tạp và đầy tế nhị là tư tưởng văn hóa chưa được tìm hiểu và nghiên cứu đầy đủ.
Đồng chí Lê Duẩn với hoạt động tư tưởng văn hóa
Tổng Bí thư Lê Duẩn nói chuyện với công nhân than Cửa Ông, tỉnh Quảng Ninh (1-1980). Ảnh: Văn Bảo (TTXVN)

Cũng như nhiều lãnh tụ cách mạng, đồng chí Lê Duẩn ngoài việc gánh vác trọng trách chính trị lớn lao, mỗi khi có dịp vẫn quan tâm đến đời sống tư tưởng văn hóa nước ta. Khi có điều kiện, nhà chính trị Lê Duẩn vẫn có những ý kiến xác đáng về lĩnh vực này.

Văn học là nhân học, suy rộng ra văn hóa, văn nghệ cũng thế, nhưng hiểu thế nào cho đúng về con người lại không hề đơn giản. Tổng Bí thư Lê Duẩn đã nêu một nhận định rất đáng suy nghĩ và vẫn mang tính thời sự trong văn hóa, văn nghệ: “Con người là sản phẩm lịch sử của một xã hội nhất định, khi chuyển qua một xã hội khác phải căn cứ vào con người của xã hội cũ mà nói cho đúng, đưa cái cũ lên cái mới cho sát, nếu không làm thế sẽ hỏng việc. Nhưng ác một nỗi, là người Việt Nam, nhưng ta chưa hiểu hết con người Việt Nam, lại lệ thuộc vào lý thuyết bên ngoài một cách công thức, nên tư tưởng về xây dựng con người vẫn chưa thực tế”.

Như thế nếu quan niệm con người một cách máy móc, phiến diện thì nhất định xa rời cuộc sống, xa rời con người và tất yếu sẽ không thành công. Đồng chí cũng muốn lưu ý những người làm công tác tư tưởng văn hóa phải có cách nhìn hiểu mình, hiểu người và tôn trọng giá trị cá nhân đích thực từ cả hai góc độ: triết học và thực tiễn.

Đồng chí nhấn mạnh: "Ta là người Việt Nam nhưng ta hiểu rõ ta không phải là việc dễ, hiện nay chưa phải chúng ta đã hiểu rõ người Việt Nam lắm đâu. Muốn hiểu rõ phải đối chiếu với người khác, nếu không thì mình không hiểu được mình"; "Đã là một con người thì phải có cái riêng của con người. Không thể có một con người siêu hình. Không thể phá đơn vị con người. Không có cái riêng con người nữa thì xã hội sẽ mất hết ý nghĩa, mất cơ sở".

Đây cũng là luận điểm quan trọng trong hoạt động tư tưởng văn hóa, trong đó có văn học nghệ thuật khi phản ánh và sáng tạo về hình tượng con người Việt Nam. Chính vì quan niệm con người vừa mang tính lịch sử, xã hội vừa là con người cụ thể với những biểu hiện phong phú về lý tinh, tình cảm, thậm chí phức tạp nên đồng chí đã có những chỉ đạo cần thiết trong lĩnh vực tư tưởng văn hóa.

Lý trí và tình cảm là hai phạm trù triết học đồng thời cũng là hai yếu tố quan trọng nhất luôn gắn bó trong đời sống con người. Ví như ngày xưa khi vua chết người ta khóc, đó là lý trí vì tiếc thương một người đại diện cho cả nước đã mất, ấy là về lý trí giữa người dân với bậc quân vương, nhưng còn khóc vì tình cảm.

Đồng chí còn dẫn chứng cụ thể về một nhà lý luận nước ngoài. Causky dự đoán đúng về cách mạng Nga khi mà lý trí và tình cảm của ông hài hòa, thống nhất, nhưng khi lý trí ông vẫn thế mà tình cảm không còn nồng nhiệt như trước thì phán đoán, phân tích của ông cũng không còn chính xác, thậm chí trở nên phản động.

Cũng như sau này khi bàn đến hình mẫu con người mà đồng chí đề xuất lại gần gũi, nhân văn mang ý nghĩa thực tiễn, đó là con người yêu quý lao động, tình thương và lẽ phải. Một ý kiến thấu tình, đạt lý. Một thời chúng ta thường chú trọng đến những điều lớn lao như tổ quốc, đất nước, lý tưởng, quả thật đó là những điều hệ trọng nhưng chưa đủ và sẽ là thiếu sót nếu bỏ qua những biểu hiện cụ thể, thường nhật trong tuyên truyền giáo dục. Tất cả tình cảm con người được nảy mầm, nhen nhóm từ những điều gần gũi, giản dị thậm chí có vẻ nhỏ nhặt, chính nó sẽ dần dà vun trồng nên những điều cao xa.

Đồng chí Lê Duẩn đã hơn một lần nhắc nhở điều này: "Lòng thương mến gia đình là cơ sở của lòng thương đồng bào, yêu đất nước; càng thương gia đình, thương đồng bào, yêu đất nước, càng căm thù đế quốc phong kiến, căm thù áp bức bóc lột, càng hăng hái đấu tranh cách mạng... Không có tình thương cha, nhớ mẹ, tình thương yêu con cái, thì không thể có tình yêu Nhân dân".

Khi nói về việc vận dụng những khái niệm xưa trong đời sống hiện đại, đồng chí đã dẫn ra ví dụ về phẩm chất trung hiếu. Theo đó thì phong kiến đề cao trung hiếu, tư sản cũng nói đến trung hiếu và xã hội ta ngày nay cũng vẫn đề cập trung hiếu nhưng với một nội hàm mới mẻ.

Chẳng hạn như Chủ tịch Hồ Chí Minh khi nhận xét về quân đội ta: “trung với Đảng, hiếu với dân” thì đồng chí Lê Duẩn cho là vận dụng rất khéo theo lối “bình cũ, rượu mới”, vừa kế thừa được giá trị truyền thống vừa đưa vào một nội dung mới khiến người nghe dễ chấp nhận, đồng thuận và cũng dễ tiếp thu, dễ nhớ.

Đó là vận dụng Nho giáo vào cuộc sống hiện đại một cách nghệ thuật. Phải tiếp thu giá trị cổ truyền trên tinh thần chọn lọc và phê phán. Vì vậy khi nhận xét vở chèo cổ nổi tiếng “Lưu Bình - Dương Lễ” đồng chí cho rằng, tình bạn như vậy ngày xưa là tốt, nhất là việc cho vợ đi nuôi bạn dùi mài kinh sử để đỗ đạt vinh quy, nhưng ngày nay làm như vậy thì cần xem lại, như vậy là tàn nhẫn đối với phụ nữ, cho nên phải tiếp nhận vốn cổ trong văn học nghệ thuật với cách nhìn gạn đục khơi trong.

Chính vì vậy, khi bàn về việc kế thừa vốn cổ trong văn học nghệ thuật, đồng chí Lê Duẩn đã nêu những dẫn chứng về các vở chèo xưa như “Ba anh em nhà họ Điền” hay “Lưu Bình - Dương Lễ” để nhìn nhận một cách thấu đáo.

Không chỉ về phương diện lý luận và thưởng thức nghệ thuật mà còn trong những trường hợp cụ thể, đồng chí Lê Duẩn đã có cách xử lý vừa đảm bảo nguyên tắc, vừa am hiểu vấn đề tác phẩm và tác giả lại vừa đúng mực khi mà tiếng nói của lãnh đạo cấp cao có thể ảnh hưởng đến số phận văn nghệ sĩ. Đó là trường hợp cụ thể đối với nhà thơ Việt Phương.

Đầu thập kỷ 70 của thế kỷ trước, tập thơ “Cửa mở” nổi tiếng của Việt Phương ra đời đã gây chấn động dư luận. Lối tư duy triết học trong cảm hứng thi ca gắn liền với thời sự chính trị khi lật lại những mệnh đề có sẵn thường được xem là chân lý của số đông đã làm khó một nhà thơ trí tuệ và tâm huyết. Trong hoàn cảnh chiến tranh, hai miền đều chịu đựng những gian khổ, hy sinh, khó khăn nhiều mặt, nước nhà chưa thống nhất thì những phát ngôn thi sĩ công dân với tư duy mới mẻ của Việt Phương đã gây sốc trong dư luận.

Nhiều ý kiến cho cho rằng nhà thơ đang dao động tư tưởng có quan điểm “xét lại”, thậm chí chống đối chế độ bằng tác phẩm văn nghệ khiến tác giả gặp nhiều bất lợi, thậm chí có nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh mệnh chính trị của mình. Đang trong tình thế dầu sôi lửa bỏng, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã có phiên họp về nội dung này. Đây là phiên họp có sự tham gia của người lãnh đạo cao nhất nước ta. Nhà thơ Việt Phương đã nghe ông Đậu Ngọc Xuân, thư ký đồng chí Lê Duẩn kể lại.

“Khi đến buổi họp, Tổng Bí thư Lê Duẩn đã dành 90% thời gian buổi họp để nói về văn học - nghệ thuật, về việc sáng tác của người nghệ sĩ, về sự tìm tòi cái mới, cái khó khăn của người làm nghệ thuật. Cuối cùng, khi bàn về tập thơ Cửa mở, Tổng Bí thư Lê Duẩn khẳng định 2 điều: “Trước hết Việt Phương là cán bộ tốt của Đảng. Thứ hai, tập thơ này không có vấn đề gì về mặt tư tưởng”. Câu nói này đã gỡ khó cho tôi rất nhiều”.

Nhà thơ Việt Phương trong tình cảnh rất khó khăn, phức tạp “được lời như cởi tấm lòng”. Đây cũng là biểu hiện sự hiểu biết và tôn trọng đúng mức nghệ sĩ và tác phẩm của một nhà lãnh đạo đất nước ở vào một thời điểm rất gian nan của dân tộc Việt Nam. Phẩm giá ấy ở một nguyên thủ quốc gia thật đáng trân trọng và khâm phục.

Nhà thơ lớn Chế Lan Viên đã từng trân trọng nhớ đến nhà cách mạng Lê Duẩn trong một tâm cảm văn nghệ của mình và rất cần phải nhắc lại trong thời điểm hiện nay: “"Bánh mì và hoa hồng". Tôi nhớ một khẩu hiệu nổi tiếng. Tôi lại nhớ lời của đồng chí Lê Duẩn: “...Người ta cần xem hát, xem hoa. Và xem hát, xem hoa làm cho tình cảm con người trong sáng hơn... Đồng chí tiếp thêm: "Chúng ta làm thế nào để ngày mai con người Việt Nam trở thành những con người mới có văn hóa, không chỉ là những người chiến đấu kiên cường nhất, mà còn là những người có văn hóa đẹp nhất. Hạnh phúc là gì? Hạnh phúc là thỏa mãn mọi nhu cầu tinh thần và vật chất. Đó là mục đích của chủ nghĩa cộng sản". Những lời ấy làm tôi suy nghĩ ..."

Không phải là một nhà lý luận phê bình văn hóa, văn nghệ chuyên nghiệp, cũng không phải là một nghệ sĩ sáng tác nhưng những đóng góp quan trọng của đồng chí Lê Duẩn trong địa hạt tư tưởng văn hóa là điều hoàn toàn có thể khẳng định và có những ý kiến đã trở thành di sản.

Không biết tiết kiệm thì không thành người Không biết tiết kiệm thì không thành người

Xin thưa, tựa đề của bài viết này chính là ý trong một câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nguyên văn lời của ...

Nhà báo Hồ Chí Minh Nhà báo Hồ Chí Minh

Hầu hết các nhà cách mạng ở buổi đầu sự nghiệp đều sử dụng báo chí như một vũ khí sắc bén trong hoạt động ...

Chia sẻ
In bài viết

Tin cùng chuyên mục

Lô xe Omoda C5 đầu tiên cập bến Việt Nam, ra mắt vào ngày 26/11

Kinh tế - Xã hội -

Lô xe Omoda C5 đầu tiên cập bến Việt Nam, ra mắt vào ngày 26/11

Lô xe Omoda C5 đầu tiên đã cập cảng để chuẩn bị cho chương trình ra mắt vào ngày 26/11, được nhập khẩu nguyên chiếc từ Indonesia.

Range Rover Velar 2025 ra mắt Việt Nam với 7 phiên bản

Kinh tế - Xã hội -

Range Rover Velar 2025 ra mắt Việt Nam với 7 phiên bản

Mẫu SUV hạng sang Range Rover Velar 2025 đã chính thức có mặt tại thị trường Việt Nam với nhiều nâng cấp đáng giá. Xe được cung cấp với ba phiên bản chính là S, Dynamic SE và Dynamic HSE, đi kèm hai tùy chọn động cơ xăng và một tùy chọn hệ truyền động plug-in hybrid.

Cải thiện sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh trong cộng đồng dân tộc thiểu số

Kinh tế - Xã hội -

Cải thiện sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh trong cộng đồng dân tộc thiểu số

TS. Trần Đăng Khoa, Phó Vụ trưởng Vụ Sức khỏe Bà mẹ - Trẻ em, Bộ Y tế, cho biết tỷ lệ tử vong mẹ ở vùng sâu, vùng xa, miền núi cao gấp 3,5 lần so với vùng đồng bằng, đô thị; tỷ lệ tử vong mẹ ở dân tộc Mông cao gấp 7-8 lần so với dân tộc Kinh, Tày.

Nâng cao năng lực ứng phó sự cố môi trường và cháy nổ trong các KCN tỉnh Vĩnh Phúc

Kinh tế - Xã hội -

Nâng cao năng lực ứng phó sự cố môi trường và cháy nổ trong các KCN tỉnh Vĩnh Phúc

Các doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong các KCN tỉnh Vĩnh Phúc đã không ngừng nỗ lực triển khai các biện pháp phòng cháy chữa cháy (PCCC) để giảm thiểu tối đa rủi ro, bảo vệ môi trường và tài sản.

Địa ốc Đà Nẵng lột xác toàn diện, bước vào giai đoạn tăng trưởng mới

Kinh tế - Xã hội -

Địa ốc Đà Nẵng lột xác toàn diện, bước vào giai đoạn tăng trưởng mới

Trong đà tăng trưởng mạnh mẽ của thị trường địa ốc Đà Nẵng năm 2024, ghi nhận dấu ấn và vai trò lực đẩy của những tổ hợp bất động sản đẳng cấp ven sông Hàn với quy hoạch bài bản cùng hệ thống tiện ích cao cấp theo mô hình “all-in-one” tiên phong.

VietinBank tăng trưởng CASA, tối ưu hóa nguồn vốn huy động và góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh

Kinh tế - Xã hội -

VietinBank tăng trưởng CASA, tối ưu hóa nguồn vốn huy động và góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh

Các giải pháp mang tính chiến lược này đã giúp VietinBank không chỉ duy trì tốc độ tăng trưởng biểu tượng CASA mà còn tiết giảm chi phí vốn (COF), cải thiện biên lợi nhuận (NIM), và khẳng định vị trí tiên phong trong lĩnh vực lĩnh vực thanh toán số hiện đại.

Talk Công đoàn: TƯLĐTT nhóm: “Lợi ích kép” cho doanh nghiệp và người lao động Talk Công đoàn

Talk Công đoàn: TƯLĐTT nhóm: “Lợi ích kép” cho doanh nghiệp và người lao động

Đồng chí Đỗ Thị Phương, Chủ tịch LĐLĐ thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh chia sẻ trong Talk Công đoàn về thỏa ước lao động tập thể nhóm ngành dịch vụ, du lịch khách sạn.

Hết thời “nhập siêu” văn hóa? Cà phê tối

Hết thời “nhập siêu” văn hóa?

Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024 đã kết thúc vào hôm qua (17/11). Thành công vang dội của Lễ hội cùng những sự kiện gần đây của các đêm nhạc “nội địa” đang cho thấy nhiều chỉ dấu tích cực về công nghiệp văn hóa.

Đón xem Talk Công đoàn: TƯLĐTT nhóm: “Lợi ích kép” cho doanh nghiệp và người lao động Talk Công đoàn

Đón xem Talk Công đoàn: TƯLĐTT nhóm: “Lợi ích kép” cho doanh nghiệp và người lao động

Talk Công đoàn 20 giờ, ngày 23/11/2024 là cuộc trò chuyện với đồng chí Đỗ Thị Phương, Chủ tịch LĐLĐ thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh về thỏa ước lao động tập thể nhóm doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch, dịch vụ, đem lại lợi ích cho cả người lao động và chủ doanh nghiệp.

08 quyền của người thụ hưởng chế độ bảo hiểm xã hội Công đoàn

08 quyền của người thụ hưởng chế độ bảo hiểm xã hội

Khoản 2, Điều 10 Luật BHXH 2024 quy định người thụ hưởng chế độ bảo hiểm xã hội có các quyền sau đây:
Muôn nẻo yêu thương số 9: Sưởi ấm cuộc đời nữ công nhân tảo tần Muôn nẻo yêu thương

Muôn nẻo yêu thương số 9: Sưởi ấm cuộc đời nữ công nhân tảo tần

Chương trình Muôn nẻo yêu thương số 9 là câu chuyện về chị Nguyễn Thị Thúy – đoàn viên công đoàn cơ sở Công ty TNHH Quốc tế Cerie (Việt Nam), KCN Bình Xuyên 1, tỉnh Vĩnh Phúc được Công đoàn các KCN tỉnh Vĩnh Phúc hỗ trợ chương trình Mái ấm Công đoàn để chị Thúy có nền tảng tài chính đầu tiên xây nên tổ ấm của riêng mình.

Đề xuất nhiều giải pháp xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam hiện đại, lớn mạnh Video

Đề xuất nhiều giải pháp xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam hiện đại, lớn mạnh

Sáng ngày 22/11/2024, tại Hà Nội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức hội thảo khoa học quốc gia “Xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam hiện đại, lớn mạnh”.

Đọc thêm

Tra cứu giấy phép lái xe bị tạm giữ như thế nào?

Kinh tế - Xã hội -

Tra cứu giấy phép lái xe bị tạm giữ như thế nào?

Tra cứu giấy phép lái xe bị tạm giữ được thực hiện thông qua ứng dụng VNeID (tài khoản định danh điện từ) cài đặt trên điện thoại di động.

Xe máy đang đi bị hụt ga chết máy, do đâu?

Kinh tế - Xã hội -

Xe máy đang đi bị hụt ga chết máy, do đâu?

Xe máy đang đi bị hụt ga chết máy không phải hiếm gặp. Nguyên nhân do đâu, cách xử lý như thế nào, mời bạn đọc cùng tìm hiểu.

Ford Việt Nam tạo dấu ấn mạnh mẽ tại PVOIL VOC 2024

Kinh tế - Xã hội -

Ford Việt Nam tạo dấu ấn mạnh mẽ tại PVOIL VOC 2024

Bạn đã bao giờ tưởng tượng mình sẽ lái một chiếc Ford Ranger chinh phục những địa hình hiểm trở? PVOIL VOC 2024 đã biến điều đó thành hiện thực cho hàng trăm người đam mê off-road tại Việt Nam.

Cơ hội hiếm có từ dự án Top 1 khu Đông TP HCM khi căn hộ dưới 3 tỷ đồng dần biến mất

Kinh tế - Xã hội -

Cơ hội hiếm có từ dự án Top 1 khu Đông TP HCM khi căn hộ dưới 3 tỷ đồng dần biến mất

Chính sách bán hàng còn “ghi điểm” khi đưa ra tiến độ thanh toán siêu giãn, giúp khách chỉ phải trả 1 - 1,5%/tháng, tương đương từ 39 triệu đồng/tháng. Nhờ đó, với số tiền khoảng 3 tỷ đồng trong tay, khách hàng đã có thể sở hữu ngay một căn hộ hạng sang thuộc dự án Top 1 Đại đô thị đáng sống bậc nhất Sài Gòn.

Trẻ sinh non - đối tượng đặc biệt cần được chăm sóc trong giai đoạn đầu đời

Kinh tế - Xã hội -

Trẻ sinh non - đối tượng đặc biệt cần được chăm sóc trong giai đoạn đầu đời

Mỗi năm, Việt Nam có khoảng 100.000 trẻ sinh non, đối mặt với nguy cơ suy dinh dưỡng, bệnh tật và tử vong cao. Làm thế nào để trẻ sinh non được chăm sóc toàn diện, có cơ hội phát triển khỏe mạnh là vấn đề đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt từ gia đình, hệ thống y tế và toàn xã hội.

Cơ hội cuối nhận ưu đãi 100% lệ phí trước bạ cho xe Toyota trong năm 2024

Kinh tế - Xã hội -

Cơ hội cuối nhận ưu đãi 100% lệ phí trước bạ cho xe Toyota trong năm 2024

Nắm bắt nhu cầu mua xe tăng cao vào những tháng cuối năm và hiệu ứng tích cực từ chương trình ưu đãi của các tháng trước, tháng 11 này Toyota Việt Nam tiếp tục triển khai khuyến mại dành cho 5 mẫu xe “hot” giúp khách hàng dễ dàng sở hữu xe Toyota trước thềm năm mới.

GAC All-New M8: Cân bằng, tinh tế, lựa chọn tối ưu cho di chuyển hằng ngày

Kinh tế - Xã hội -

GAC All-New M8: Cân bằng, tinh tế, lựa chọn tối ưu cho di chuyển hằng ngày

Với khả năng vận hành mượt mà trong đô thị và độ ổn định vững chắc trên cao tốc, All-New M8 đem lại trải nghiệm lái thư thái nhưng không kém phần tin cậy, biến từng hành trình thành trải nghiệm dễ chịu cho cả người lái và hành khách.

VietinBank giành cú đúp giải thưởng về Báo cáo thường niên tại VLCA 2024

Kinh tế - Xã hội -

VietinBank giành cú đúp giải thưởng về Báo cáo thường niên tại VLCA 2024

Báo cáo thường niên năm 2023 của VietinBank với chủ đề “Định hình kỷ nguyên số” gửi gắm thông điệp về hành trình Chuyển đổi số đang được Ngân hàng triển khai quyết liệt và toàn diện.

Ekokemika Việt Nam mang công nghệ rửa xe không chạm tới PVOIL VOC 2024

Kinh tế - Xã hội -

Ekokemika Việt Nam mang công nghệ rửa xe không chạm tới PVOIL VOC 2024

Ekokemika Việt Nam đồng hành cùng Giải Đua xe Ô tô Địa hình Việt Nam PVOIL Cup 2024, diễn ra từ ngày 1/11 đến 3/11/2024.

Thị trường chung cư Hà Nội xuất hiện mức giá chỉ 58 triệu đồng/m2

Kinh tế - Xã hội -

Thị trường chung cư Hà Nội xuất hiện mức giá chỉ 58 triệu đồng/m2

Nếu như khách ở thực có cơ hội sở hữu nhà nội đô với mức giá hợp lý thì với giới đầu tư, Hanoi Melody Residences đảm bảo tiềm năng tăng giá lớn.