Xã hội hóa và biến tấu dị dạng

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long phát biểu tại tổ ở Quốc hội, chiều 26/5. Ảnh: HOÀNG PHONG (VnExpress)

Trình bày trước Quốc hội, Bộ trưởng Long cho rằng: "Bấy lâu nay vấn đề xã hội hóa đối với y tế bị sai phạm rất nhiều nên chúng tôi đang xây dựng nghị định liên doanh, liên kết xã hội hóa trong lĩnh vực y tế để trình sớm với Chính phủ". Thực tế đó có lẽ không phải đợi đến khi ông Long lên tiếng chúng ta mới biết vì hàng triệu bệnh nhân không ít thì nhiều đã từng nếm trải mùi vị của xã hội hóa y tế.

Không thể phủ nhận nhờ xã hội hóa, nhiều bệnh viện khang trang, sạch đẹp, dịch vụ và trang thiết bị tốt, hiện đại hơn rất nhiều thời chỉ trông chờ vào "bầu sữa" ngân sách. Nhờ xã hội hóa, hàng loạt kỹ thuật y khoa trình độ hay công nghệ cao của Việt Nam đã phần nào tiếp cận với mặt bằng chung thế giới. Cũng cần thẳng thắn với nhau rằng nếu không xã hội hóa, có lẽ y tế nước nhà chưa thể được như hiện nay.

Tuy nhiên như người đứng đầu ngành y đã thừa nhận và thông tin tràn lan chúng ta đã biết hoặc bản thân trải nghiệm thì mức giá chát chúa, lạm dụng máy móc và công nghệ để lấy tiền bệnh nhân hay khá nhiều hệ lụy của xã hội hóa “nửa mùa” ngày càng phổ biến.

Thay vì chỉ cần xét nghiệm A nhưng cần thu nhanh, khấu hao máy sớm thì làm thêm B,C,D, không cần thiết, chẳng “chết ai” chỉ tốn tiền bệnh nhân và lãng phí của chung. Đấy là chưa kể móc nối với nhau, thông đồng với kẻ có chức quyền để đẩy giá dịch vụ xã hội hóa mà thời gian qua hàng loạt vụ án đã bị phanh phui.

Những biến tấu dị dạng ấy dường như lan sang không ít ngành khác khi mà kẽ hở vẫn còn, lòng tham luôn có và trục lợi chẳng khó. Thay vì chất lượng SGK, giá thành phù hợp với số đông mới là điều quan trọng nhất thì “khổ to, giấy đẹp” cùng không ít những loại sách phải mua cho đủ bộ đã đẩy SGK lên 2 đến 3 lần và gây bức xúc lớn cho dân chúng, lãng phí cho xã hội.

Sau phản ứng dữ dội của dư luận, chiều 26/5, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, đã kiến nghị Bộ Tài chính và Chính phủ xem xét đưa SGK vào danh mục hàng hóa do Nhà nước định giá để trình Quốc hội quyết định. Giờ đây nhiều người mới biết rằng theo quy định tại Luật Giá năm 2012, SGK không thuộc danh mục mặt hàng do Nhà nước định giá, mà do doanh nghiệp kê khai giá với Bộ Tài chính. Các nhà xuất bản tự chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính đúng đắn, phù hợp của phương án giá sách đã kê khai.

Nôm na cho dễ hiểu thì do xã hội hóa họ tự biên soạn, in ấn, phát hành và định giá. Dù cho Bộ Giáo dục và Đào tạo có yêu cầu, đề xuất để giá hạ bớt thì khi mà họ được quyết bán, SGK không phải là mặt hàng Nhà nước định giá thì chẳng có gì khó hiểu khi giá cứ lừng lững tăng như thế. Biện minh cách nào hay giải thích ra sao, đã xã hội hóa họ phải tính đến lợi nhuận và khi nghĩ đến chuyện đó rồi giá có tăng thế chứ tăng nữa cũng không lạ.

PGS Ngô Trí Long cho rằng, khi xã hội hóa SGK thì đương nhiên có sự cạnh tranh. Các nhà xuất bản sẽ huy động được đội ngũ viết sách tốt nhất, sách được in ấn đẹp, bắt mắt nhất, thêm vào đó chi phí truyền thông, quảng bá, phát hành… dẫn đến đội giá? “Tôi không nói chủ trương xã hội hóa SGK là sai, nhưng theo tôi do SGK là mặt hàng đặc thù thì chúng ta chỉ nên xã hội hóa ở từng khâu. Nhà nước sẽ bao cấp, hỗ trợ khâu nào đó để đảm bảo giá SGK phù hợp đối với mọi gia đình, chứ không phải xã hội hóa ở tất cả các khâu để ra được một cuốn SGK như hiện nay”, PGS Ngô Trí Long đề xuất.

Người viết bài này cũng luôn ủng hộ xã hội hóa theo hướng tích cực của nó nhưng với đặc thù nước nhà hiện tại, khó khăn đang gặp và "bão giá" đã tới thì cơ quan có thẩm quyền nên cân nhắc đến lợi ích chung. Tuy nhiên điều cần nhất vẫn là dẹp nhanh, nhổ sớm những biến tấu dị dạng của xã hội hóa, nhất là y tế và giáo dục khi luôn ảnh hưởng mạnh đến đời sống của gần trăm triệu dân.

Nếu đồng tình với góc nhận định trong bài viết, bạn có thể mời tác giả Hà Phan một "ly cà phê" thông qua Ví MoMo bằng cách ấn vào nút “Buy me a coffee” ở bên dưới hoặc quét mã QR. Để đăng ký và sử dụng Ví MoMo, xem chi tiết hướng dẫn tại đây. "Buy me a coffee" Hoặc bạn cũng có thể tặng "ly cà phê" cho tác giả Hà Phan bằng cách chuyển khoản trực tiếp vào tài khoản của Tạp chí Lao động và Công đoàn, số tài khoản: 118000001631, Ngân hàng Vietinbank chi nhánh Hà Nội. Lưu ý, trước khi chuyển tiền, bạn đọc vui lòng gõ nội dung: "Tặng cà phê cho tác giả Hà Phan". Đọc cà phê tối, tặng "cà phê" là chương trình của Tạp chí Lao động và Công đoàn. Khi đọc các bài viết trên mục Cà phê tối, nếu bạn đọc đồng cảm với góc nhìn của tác giả thì có thể mời người đó một "ly cà phê". Mỗi "ly cà phê" trị giá 23.000 đồng (1 USD).